Woda w miejskiej przestrzeni publicznej. Modelowe formy zagospodarowania wód opadowych i powierzchniowych

1. Wprowadzenie 9

1.1. Problem badawczy 11
1.2. Cele i znaczenie pracy badawczej 12
1.3. Zakres i obszar badań 14
1.4. Układ pracy i metody badawcze 15

2. STAN BADAŃ 18

2.1. Przegląd literatury przedmiotu 18
2.1.1. Rola wody w kompozycji architektonicznej i urbanistycznej na przestrzeni dziejów 19
2.1.2. Woda jako atrakcyjny element współczesnej przestrzeni architektonicznej i krajobrazu miasta 23
2.1.3. Jakość przestrzeni miejskich 27
2.1.4. Znaczenie gospodarki wodnej dla zrównoważonego rozwoju miast 32
2.1.5. Zagospodarowanie miejskich terenów nadrzecznych 37
2.1.6. Techniczne i ekologiczne aspekty zagospodarowania wód opadowych i powierzchniowych 41
2.2. Przegląd ważniejszych osiągnięć badawczych i projektowych 45

3. IDENTYFIKACJA WODNO-PRZESTRZENNYCH PROBLEMÓW POLSKICH MIAST 56

3.1. Estetyczne i społeczne problemy percepcji wody w mieście 56
3.1.1. Postrzeganie elementów wodnych w krajobrazie miasta 56
3.1.2. Woda a jakość przestrzeni publicznych polskich miast 58
3.1.3. Problemy i sukcesy rewitalizacji stref nadrzecznych w polskich miastach 61
3.2. Zagrożenia powodziowe w miastach 68
3.3. Zasoby wodne i reżim hydrologiczny rzek 73
3.4. Klimat miast 76
3.5. Tradycyjne systemy kanalizacji deszczowej 81
3.6. Skutki uszczelnienia powierzchni miast – problemy środowiskowe 83
3.7. Problemy gospodarczego wykorzystania wód opadowych i powierzchniowych 87
3.8. Analiza regulacji prawnych w zakresie planowania przestrzennego i gospodarki wodnej w Polsce 90
3.8.1. Dyrektywy Unii Europejskiej dotyczące zrównoważonej gospodarki wodnej i ochrony środowiska 90
3.8.2. Narzędzia planowania przestrzennego i gospodarowania wodami w Polsce 93
3.8.3. Przestrzeń publiczna w świetle polskiego prawa 96
3.8.4. Wybrane aspekty prawne zagospodarowania nadbrzeży i terenów zalewowych 98
3.8.5. Wybrane aspekty prawne gospodarowania wodą opadową 104
3.9. Wnioski 108

4. MIEJSKA PRZESTRZEŃ PUBLICZNA 113

4.1. Atrybuty i mierniki jakości przestrzeni miejskiej 113
4.1.1. Percepcja przestrzeni miasta 115
4.1.2. Społeczne atrybuty przestrzeni miejskich 118
4.1.3. Ocena estetyczna krajobrazu 123
4.1.4. Ekologiczne walory przestrzeni miejskich 124
4.1.5. Ekonomiczna wartość przestrzeni publicznej 127
4.1.6. Podsumowanie: model IDEKWA 129
4.2. Rodzaje miejskich przestrzeni publicznych 130
4.2.1. Ulice, place, parki, nadbrzeża jako miejsca publiczne 131
4.2.2. Typologia obszarów nadrzecznych 134
4.2.2.1. Typy dolin rzecznych i nabrzeży 135
4.2.2.2. Rodzaje nadrzecznych przestrzeni publicznych 137
4.2.3. Klasyfikacja i ocena miejskich przestrzeni publicznych 142

5. TYPOLOGIA ELEMENTÓW WODNYCH 144

5.1. Definicje i klasyfikacja elementów wodnych wynikająca z aktów prawnych 144
5.2. Percepcyjno-behawioralny potencjał wody w krajobrazie miasta 146
5.2.1. Kompozycyjne walory elementów wodnych – analiza i klasyfikacja 150
5.2.2. Semiotyczny potencjał wody 152
5.3. Ocena walorów percepcyjno-behawioralnych różnych typów elementów wodnych 158

6. ZAGOSPODAROWANIE WÓD OPADOWYCH W MIASTACH 160

6.1. Woda w systemie ekologicznym miasta 160
6.2. Współczesne metody zagospodarowania wód opadowych w miastach (SUDS) 164
6.2.1. Zmodyfikowana kanalizacja deszczowa 168
6.2.2. Metody projektowania systemów odprowadzania, retencji i infiltracji wód opadowych 169
6.3. Klasyfikacja i ocena przestrzeni miejskich pod kątem możliwości retencji wód opadowych i zagrożeń powodziowych 173
6.3.1. Podziały obszarów miejskich ze względu na możliwości zagospodarowania wód opadowych 175
6.3.2. Podziały obszarów miejskich uwzględniające zagrożenia powodziowe 177
6.3.3. Podziały obszarów miejskich ze względu na strukturę funkcjonalno-przestrzenną 178
6.4. Typy i modelowe formy elementów SUDS (TRIO) 180
6.4.1. Urządzenia do zbierania i transportowania wód opadowych 182
6.4.2. Urządzenia do retencji wody deszczowej 191
6.4.3. Urządzenia do infiltracji wód opadowych 203
6.4.4. Urządzenia do oczyszczania wód deszczowych 212
6.5. Rola nadrzecznych parków buforowych 221
6.6. Dobre praktyki w zakresie zagospodarowania wód opadowych i powierzchniowych w miastach – wybrane przykłady realizacji i rozwiązań projektowych 225
6.6.1. Woda w strategii rozwoju miasta – Rotterdam Waterstadt 2035 225
6.6.2. Woda deszczowa w śródmiejskiej przestrzeni publicznej – Potsdamer Platz w Berlinie 229
6.6.3. Osiedlowe systemy małej retencji i ich wpływ na jakość przestrzeni publicznych 232
6.6.3.1. Kronsberg – Hannover 232
6.6.3.2. Scharnhauser Park w Ostfildern 234
6.6.3.3. Marina Mokotów w Warszawie 240
6.6.4. Nadrzeczne parki buforowe 243
6.6.4.1. Park na Bydgoskim Przedmieściu w Toruniu 244
6.6.4.2. Park nad Starym Kanałem Bydgoskim w Bydgoszczy 245
6.6.4.3. Sponge Park nad kanałem Gowanus, Brooklyn, Nowy Jork 246

7. MODELOWE ROZWIĄZANIA - WNIOSKI I REKOMENDACJE 248

7.1. Holistyczne podejście do zagospodarowania wód opadowych i powierzchniowych w miejskiej przestrzeni publicznej 248
7.2. System oceny wielokryterialnej - metoda WIQUS 251
7.3. Możliwości wdrapania systemów TRIO w różnych typach przestrzeni miejskiej 255
7.4. Wykorzystanie systemów TRIO w kształtowaniu przestrzeni publicznych 258
7.4.1. Modele kształtowania systemów TRIO z uwzględnieniem percepcyjno-behawioralnego potencjału elementów wodnych 258
7.4.2. Zasady kształtowania i wdrapania systemów TRIO w przestrzeniach publicznych 265

8. Podsumowanie 267

Podsumowanie 267
Literatura 273
Ważniejsze akty prawne 296
Ważniejsze źródła internetowe 297
Spis ilustracji 301
Spis fotografii 304
Spis tabel 309
Streszczenie 312
Summary 313